Diecast

Diecast

Kimileri için çocuklara alınabilecek bir oyuncak kimileri içinse koleksiyonların vazgeçilmez bir parçası olan Diecast model arabalar, dünyanın önde gelen oyuncak üreticileri tarafından geliştiriliyor olsa da yalnızca çocuklara değil yetişkinlere de hitap ediyor. Gerçek araçların tasarımları, yüzeyleri ve seçilen ürüne göre iç tasarımındaki ayrıntılara sadık kalınarak hazırlanan Diecast ürünleri, otomobil tutkunları başta olmak üzere oldukça geniş bir kitleye hitap ediyor. Dünyanın birçok ülkesinde yüz milyonlarca çocuğun oyuncak arşivinin, on milyonlarca koleksiyonerin de gözleri gibi baktıkları koleksiyonlarını süsleyen Diecast Türkiye sınırları içerisinde de yakından takip ediliyor. Diecast traktör, oyuncak, bisiklet gibi hobi ürünleri, görünümleri ve sunumları itibarıyla 7’den 70’e herkesin ilgisini çekiyor. Diecast araba modelleri ve Diecast koleksiyon yapma süreçlerinden söz etmeden önce, ilk olarak bu araçların tarihçesine ve zaman içerisinde gelişimine göz atmak gerekiyor.

Küçüklerin Eğlencesi, Büyüklerin Hobisi

Büyük bölümü metalden üretilen ancak içerisinde plastik, cam, deri, yün gibi materyaller de bulunabilen ve koleksiyon maksadıyla da değerlendirilebilen döküm oyuncaklar, Diecast şeklinde adlandırılıyor. Çinko ve alüminyumun karışımıyla elde edilen eriyik metalin, araç üretimi için hazırlanan kalıplara basınçlı dökümler yoluyla aktarılmasıyla elde edilen araç kaportaları ve parçaları, bu hobi ürününün temelini teşkil ediyor. Üretim sürecinde metal alaşımı içerisine, kurşun ve demir eklenmiyor çünkü bu iki metal, çinko zararlısı olarak geçiyor. İlgili materyaller, alaşıma dâhil edildiğinde dökümler deformasyona uğrayabiliyor, çatlayabiliyor ve hatta kırılabiliyor. Zira model araçların üretilmeye başlandığı yıllarda alaşıma eklenen bu metaller, elde edilen modellerin son derece dayanıksız olmasına zemin hazırlıyor ve istenilen etki yaratılamıyor.

1900’lü yılların başlarında İngiltere, Fransa ve ABD’nin ünlü oyuncak üreticilerinin kendi girişimleriyle ortaya çıkmaya başlayan hobi ürünleri, teknolojinin elverdiği ölçülerde ve sınırlamaları çerçevesinde hazırlanıyor. Bugünün çözümleriyle kıyaslandığında detaylardan yoksun olan, boyut bakımından da küçük model araçlar, daha çok dış tasarımları dikkat çekiyor ancak iç dizaynları ya da araç aksamları üretilemiyor. Bunun yanında çinko zararlısı metallerin model araçlarda kullanılması, erken dönem model araçların bugünlere ulaşmasını zorlaştırıyor.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında İngiltere merkezli bir oyuncak üreticisi, küçük boyutları sayesinde kibrit kutusu boyutlarında bir kutuda sunduğu için matchbox (kibrit kutusu) şeklinde isimlendirilen metal model araçlarıyla büyük bir popülerlik kazanıyor. Hatta o yıllarda Diecast kamyon ve araba modelleri, sırf bu nedenle yaygın biçimde matchbox olarak biliniyor. Döküm teknolojilerinin ilerlemesi ve ortaya konan ürünlerin daha detaylı görünmeye başlaması, 1950’li yıllara denk geliyor. Bu yıllarda Avrupa’nın birçok ülkesindeki oyuncak markaları, Diecast motosiklet ve araç geliştirmeye başlıyor. İngiltere merkezli bir oyuncak şirketi ise 1956 yılında ilk defa iç dizaynı ve pencere kullanılan döküm araçlar üreterek tarihe adını yazdırıyor. Bugün de başta çocuklar olmak üzere herkesin adını bildiği bir ABD’li oyuncak firması, 1968 yılında matchbox araçlara rakip olarak yine metal dökümden imal edilen ancak kendi için özel hareket mekanizmaları bulunan oyuncak arabalar üreterek oyuncak sektörüne damgasını vuruyor.

Model Araçların Ölçekleri Değişiklik Gösteriyor

Zaman içerisinde üretim süreçleri de popülerlikleri de daima ileriye giden model araçlar, oyuncak üreticilerinin 1980’li ve 1990’lı yıllarda attıkları adımlarla farklı boyutlarda imal ediliyor. Model araç dünyasında ölçek olarak nitelendirilen ve gerçek araçların, hangi oranda küçültüldüklerini gösteren sayıların, santimetre cinsinden hangi boyutları temsil ettiğini bilmek, model araç satın alımında ve koleksiyon yapma/sergileme sürecinde yararlı olabiliyor. Ölçekli mekân süslemeleri ve model trenler gibi çevre unsurları/araçlarla hazırlanan ve diorama şeklinde isimlendirilen sahnelerde de özel ölçekli ürünlerin kullanılması gerekiyor. Ölçekler 1/XY olarak geçiyor ve buradaki “XY” değeri, araçların küçültülme değerleriyle birlikte değişiyor. Örneğin 9 metre uzunluğunda bir kamyonun 1/50 ölçekli modeli alınıyorsa bu modelin uzunluğu 18 santimetreye denk geliyor. Bu aşamada, ölçek varyasyonlarını öğrenmek ve hangi tür araçların hangi ölçeklerde üretilebildiğini bilmek, koleksiyon oluşturma noktasında koleksiyonerlere ve modelcilere fayda sağlayabiliyor.

1/12 ölçekli model araçlar, son derece detaylı ve boyutları itibarıyla büyük ürünler kapsamında bulunuyor. 40 santimetreye kadar uzunlukta olabilen modeller, daha çok yetişkin koleksiyonculara ve modelcilere hitap ediyor. Bu ölçekteki model araçlar fiyat bakımından yüksek olmakla birlikte genellikle motosikletler ve iki tekerlekli taşıtlar 1/12 ölçeğinde üretilebiliyor.

1/18 ölçekli model arabalar ise 20 santimetre uzunluğa kadar ulaşabiliyor. Yine oldukça detaylı ürünler hazırlanabilmesini mümkün kılan bu ölçek, ABD, Avrupa, Asya ve Avustralyalı model üreticileri tarafından sıklıkla tercih ediliyor. Genellikle standart koleksiyonerlere seslenen 1/18 ölçekli araçlarda 14+ yaş limiti bulunabiliyor.

1/24 ölçek değeri, 1980’li yıllardan beri dünyanın birçok oyuncak üreticisi tarafından en çok kullanılan ölçeklerden biri olarak değerlendiriliyor. Önceleri daha büyük boyutlu model araçlar hazırlayan şirketler de son yıllarda rotalarını, bu ölçeğe doğru çeviriyor. Bazı markalar, geliştirdikleri ürünlere 8+ yaş, bazılarıysa 14+ yaş sınırı koyabiliyor.

1/32 ölçek, traktör ve benzeri tarım araçlarının üretimi için uygun bulunan, orta büyüklük sınıfında değerlendirilen bir boyutu temsil ediyor. İngiliz oyuncak markaları, onlarca yıldır 1/32 ölçeğine sahip sayısız model araca hayat veriyor.

1/43 ölçeğine sahip araçlar, dünyanın açık ara en popüler model arabaları arasında yer alıyor. Döküm araçların ortaya çıkmaya başladığı ilk yıllardan bu yana, özellikle saklanması ve sergilenmesi kolay olduğu için çok tercih edilen 1/43 ölçekli model araçlar, Avrupa ve Asya merkezli oyuncak üreticilerince hazırlanıyor. Bu araçlar içerisinde, standart ya da körüklü formdaki Diecast otobüs modelleri de bulunabiliyor.

1/48 ölçek, askerî araçların üretiminde, model tren aksesuarlarının hazırlanmasında ve bazı markalarca Diecast uçak geliştirilmesinde kullanılıyor. Polikarbon yapıdaki inşa kitleri için oldukça popüler olan bu ölçek, spesifik koleksiyonlar hazırlamak isteyenler tarafından seçilebiliyor.

1/64 ölçekli araçları en iyi temsil eden modeller, Amerikan tarzı kamyonlar ve çiftlik araçları oluyor. Nascar yarışlarına meraklı koleksiyonerlerin de tercih ettikleri ölçek, oyuncak şirketleri tarafından yol ve yarış arabalarının geliştirilmesinde kullanılıyor. Boyutları, önceki ölçeklere nazaran daha küçük kalsa da ayrıntı bakımından son derece tatmin edici yapıdaki 1/64 ölçek, S ölçeğe sahip trenlerle uyumluluk gösteriyor.

1/66 ölçek genel itibarıyla matchbox şeklinde isimlendirilen küçük oyuncakların boyutlarını temsil ediyor. Çocukların, elleriyle rahatça kavrayabilecekleri bir boyut olan 1/66, spor arabaların da kamyonların da üretilebildiği bir ölçek olarak kayıtlara geçiyor.

1/72 ölçek, zırhlı savaş araçlarının model versiyonlarının üretilmesi için uygunluk gösteriyor. Böylesi araçlarda, modelin tamamı metal parçalardan oluşmamakla birlikte kauçuk tekerlekler, âdeta yanıyormuş gibi görünen sırlı farlar ve aslına uygun aksesuar renklendirmeleri bulunuyor.

1/76 ölçekli model araçlar; İngiltere, Avustralya ve Hong Kong’da büyük rağbet görüyor. Model araç tutkunlarının tercih edebilecekleri bu ölçek, OO ölçekli demiryolu aksesuarları için uygun bulunuyordu ancak İngiliz oyuncak üreticilerinin, ünlü otomobillerin 1/76 ölçekli modellerini geliştirmesi, ürün yelpazesinin artmasını ve bu ölçeğe sahip araçların bağımsız birer koleksiyonunun oluşturulabilmesini sağlıyor.

1/87 ölçek, ABD ve Avrupa’da son derece popüler ölçekler içerisinde yer alıyor. Daha çok Alman oyuncak markaları ve model üreticileri tarafından tercih edilen ölçek ile üretilen model araçlar, genellikle plastik ağırlıklı oluyor. H0 ölçekli trenlerle uyumlu yapıdaki 1/87 ölçekli araçlar, diorama sahnelerinin yapılandırılabilmesinde kullanılabiliyor.

1/400 ve 1/1200 ölçeklere, yaygın olarak uçak ve gemi modellerinin üretilmesinde başvuruluyor. İlgili ölçeklerde hazırlanan model araçların aksesuarları da bulunabiliyor. Özellikle hava ve kara taşıtlarına ilgi duyan modelciler, koleksiyonlarını sıra dışı ölçekli araçlarla zenginleştirebiliyor.

Model Araç Koleksiyonunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi Türkiye’de de yaygınlaşmaya başlayan hobilerden biri olan model araç koleksiyonerliği ve modelcilik, özellikle otomobillere ilgi duyanlara, hava ve kara taşıtlarının mini birer versiyonunu evinde bulundurmak isteyenlere hitap ediyor. Dünyanın önde gelen markalarının hazırladığı ürünler, koleksiyonerlere ve modelcilere farklı anlamlar ifade edebiliyor. Araçların yapısı, ölçeği, hangi alanda kullanıldığı gibi detaylara çok fazla dikkat etmeyen ancak koleksiyonlarını daima güçlendirmeye çalışanlar koleksiyoner statüsünde bulunabiliyor. Fakat üretilen model aracın; markası, ne zaman üretildiği, kondisyonu, dış boyası, iç aksamının yapısı, aksesuarlarının üretiminde kullanılan malzeme, kapı, bagaj gibi bölümlerinin hareketli olup olmaması gibi birçok ayrıntı, modelcileri ilgilendirebiliyor. Bununla birlikte modelciler, kimi model araçlarda görebildikleri tasarım kusurlarını, sahip oldukları ekipman, cila ve boyalarla kapatabiliyor hatta diledikleri takdirde, araçların orijinal boyalarından satın alıp modellerin boyasını baştan aşağı yenileyebiliyor. Ayrıca araç içi koltuk ve konsol kaplamaları gibi birçok ayrıntıyı da yine kendi olanaklarıyla, orijinal otomobilin yapısına uygun hâle getirebiliyor. Tüm bu veriler ışığında model araç koleksiyonu yaparken dikkat edilmesi gereken birkaç temel unsuru göz önünde bulundurmak gerekiyor.

Bunlardan ilki ve belki de en önemlisi, model araçlar için ayrılabilecek bütçe oluyor. Zira Diecast araba fiyatları, ölçek gibi birçok parametre doğrultusunda değişiklik gösteriyor. Model araçların üretim sürecinin başarılı oluşunu ve dolayısıyla kalitesini, yakından bakıldığında nasıl göründüğü ve üzerinde taşıdığı detaylar belirliyor. Belirli bir mesafeden bakıldığında zaten oldukça iyi ve gerçeğe uygun görünen araçların ne kadar başarılı şekilde üretildiği, yakından takip edildiğinde ortaya çıkıyor. Zira modellerdeki döküm hataları, çapak olarak isimlendirilen küçük metal parçaların üründe bulunması, kaporta ve iç aksamdaki minik sorunlar içeren kısımlar, ürünlerin fiyatlarını doğrudan doğruya etkiliyor. Model araçlarda açılıp kapanan aksamların bulunması, direksiyonun ön tekerleklerin yönünü değiştirebilmesi ve benzeri mekanik unsurlar da fiyatlar üzerinde etkili oluyor. Bunun yanında iç aksamda bulunan koltuk, direksiyon, konsol gibi bölümlerde yer verilen materyalin, gerçek otomobillerin iç aksamlarıyla aynı materyalleri içermesi, model araçların değerini oldukça artırabiliyor ve fiyatları yükseltebiliyor. Şayet kısıtlı bir bütçe bulunuyorsa, ilgi alanı doğrultusunda araçlar seçilmesi öneriliyor.

Ne tür araçların koleksiyona dâhil edeceğinin belirlenmesi ise ikinci husus olarak modelcilerin ve koleksiyonerlerin karşısına çıkıyor. İngiltere ve ABD merkezli model araç üreticileri, her yıl ürün yelpazelerine yepyeni araçlar kazandırıyor ve bu araçların içerisinden, kişilerin ilgi alanlarına uygun olanlarını tercih etmeleri, kendileri açısından avantajlı olabiliyor. Geçmiş yıllarda üretilen ve bir dönemi yansıtan otomobiller, filmlerle birlikte anılan araçlar, spor müsabakalarında kullanılan yarış araçları, belirli temaları yansıtan hava ya da deniz taşıtları, zırhlı savaş araçlarının model sürümleri, değerlendirilebilecek ürünler arasında bulunuyor. Ayrıca araçların renkleri, ölçekleri, sınıfları da koleksiyon oluşturma aşamasında dikkat edilebilecek noktalar olabiliyor.

Koleksiyondaki Araçların Bakımı ve Yönetimi Büyük Önem Taşıyor

Sahip olduğu model araçları, ilk günkü kondisyonlarında tutmak isteyen koleksiyonerler ve modelcilerin, araçlarına düzenli olarak bakım uygulamaları ve araçlarını, mümkün olduğunca hassas şekilde sergilemeleri tavsiye ediliyor. Aksi durumda araçların dış yüzeylerinde ve ilerleyen zamanlarda iç aksamlarında problemler ortaya çıkabiliyor, modellerin görünümleri bozulabiliyor ve daha da kötüsü modeller fiziksel açıdan hasar alabiliyor. Bunların önüne geçebilmek için takip edilmesi gereken bazı adımlar bulunuyor.

Öncelikle model araçların, sergi sürecinde doğru biçimde tutulması ve modelin hasar görmeyeceği noktalardan kaldırılması öneriliyor. Kimi modeller yapıları gereği narin parçalar içermezken bazı modellerde ise sert bir tutuşla eğilebilecek hatta kırılabilecek parçalar yer alabiliyor. Bu noktada aracın tam ortasından tutulması ya da iki elle, ön ve arka kısımlarından tutulması gerekiyor.

Tutuş esnasında ellerin temiz ve cilt yağından arındırılmış olması, model araçlarda leke ya da fiziksel hasar oluşmaması açısından önem arz ediyor. Temizlenmiş ve kurulanmış bir elle modelin tutulması ideal senaryo olurken daha hassas modelciler ise sahip oldukları araçları, mikrofiber bezlerden yardım alarak tutabiliyor. Böylece araçların kaporta, cam ve benzeri bölgelerinde herhangi bir iz kalmıyor. Bununla birlikte model araçları düzenli olarak tutmak durumunda olan ya da modellerin bakımı/tamiriyle uğraşanlar, dokusu hayli yumuşak ve tüysüz formda eldivenlerden satın alabiliyor.

Modelcileri ve koleksiyonerleri en zorlayan nokta, modellerin sergilenme aşaması oluyor. Model araçların fiziksel açıdan zarar görmemesi için doğrudan güneş ışığına ve ortam sıcaklığını artıran spot ışıklarına maruz kalmaması tavsiye ediliyor. Hem güneş ışığı hem de spot ışıklarından yayılan sıcaklık; model araçlardaki polikarbon materyaller başta olmak üzere diğer aksamların dayanıklılığını azaltabiliyor, deri ve kumaş gibi spesifik malzemelerin rengini değiştirebiliyor, araçların dış görünüşlerini soluklaştırabiliyor.

Araçların hangi alanlarda sergilenecekleri ve konumlandırılacakları da sergi sürecinin bir diğer zorlu noktası hâline geliyor. Uzun yıllarını modelciliğe veren kullanıcılar, model araçların dış etkenlerden mümkün olduğunca uzak tutulabilmesi için tercihen cam kaplı vitrin ya da camekân kullanılmasını öneriyor. Kitaplık, konsol ve benzeri alanlarda sergilenen model araçların üstü, evde düzenli olarak temizlik yapılsa dahi toz ile kaplanabiliyor. Model araçların yapılarını bozmasa da temizlik aşamasında dış görünümlerinin riske girmesini sağlayan tozun temizlenmesi, dikkatle gerçekleştirilmesi gereken işlemlerden biri olarak modelcilerin ve koleksiyonerlerin karşısına çıkıyor. Zira toz zerrelerinin dikkatsiz şekilde temizlenmeye çalışılması neticesinde, modelin metal aksamında mikro çizilmeler meydana gelebiliyor, hassas cam bölümlerde çok daha derin çizikler ortaya çıkabiliyor. Buradan hareketle üstünde toz bulunan modellerin, ilk etapta düşük basınçlı hava üfleyen araçlarla temizlenmeye çalışılması tavsiye ediliyor. Büyük toz parçaları modelden uzaklaştırıldığında çok ince kıllar içeren fırçalardan destek alınması öneriliyor. Model aracın üzerindeki toz zerreleri, hafif dokunuşlarla fırça yardımıyla giderilebiliyor. Bir diğer toz temizleme yöntemi olarak mikrofiber bezler kullanılabiliyor. Modellerin yüzeylerinde iz bırakmaması, bu tür bezlerin tercih edilmesinde rol oynuyor.

Model araçların temizlik sürecinde doğrudan su kullanılmaması gerekiyor. Çünkü su, hâlihazırda metalden üretilen araçların zaman içerisinde paslanmasına neden olabiliyor. Bununla birlikte iç aksamında deri, yün ve benzeri doğal malzemeler kullanılan araçlarda da kalıcı sorunlar yaşanmasına zemin hazırlayabiliyor. Kimi modelcilerin edinebilecekleri elektrikli parçalar bulunan model araçlar da suya karşı özellikle bir korumaları bulunmuyorsa, su ile temizlik sonrasında doğru şekilde çalışmayabiliyor.

Model araçların sergilenmesi, bakımın yapılması, boyasının yenilenmesi ve benzeri konularda, bu alanda uzmanlaşmış isimlerden destek almak gerekebiliyor. Bu amaçla oluşturulmuş dijital platformlara yorum bırakmak, uzun soluklu bir modelcilik ve koleksiyonerlik için atılacak doğru adımlardan biri olabiliyor.

Siz de model araçlara meraklıysanız, kendinizi modelci ya da koleksiyoner olarak tanımlıyorsanız, Türkiye’nin ve dünyanın önde gelen markalarının geliştirdiği Diecast modellerini inceleyebilir, dilediğiniz ürünü Trendyol’un avantajlı fiyatları ile hemen satın alabilirsiniz.